Het probleem met belastingcijfers

NRC Handelsblad beschreef op 13 juni het belang van cijfers in het debat over belastingontwijking, op mondiaal niveau, maar ook waar het gaat om belastingontwijking via Nederland. De afgelopen maand regende het cijfers en er volgt nog een onderzoek naar belastingverdragen met specifieke ontwikkelingslanden. Hoeveel van dit soort onderzoeken kunnen we nog verwachten?

Volgens mij niet veel meer. Al het onderzoek loopt nu aan tegen de grenzen van beschikbaarheid en vertrouwelijkheid van gegevens.

Ik beschreef eerder dat SEO geen cijfers geeft over rente- en royaltybetalingen uit ontwikkelingslanden, omdat de vertrouwelijkheid van de gebruikte DNB-data dat niet toelaat. In de Volkskrant van 15 juni gaf SEO nog wel een schatting van de ontweken bronbelasting op rente, maximaal zo’n €250 miljoen (naast ruwweg €150 miljoen aan bronbelasting op dividend). De omvang van de rentebetalingen zelf, waarvan de ontweken bronbelasting een klein percentage is, kan SEO niet noemen.

SOMO gebruikt openbare data van DNB en heeft daarbij een ander probleem. Voor sommige ontwikkelingslanden publiceert DNB geen afzonderlijke cijfers over investeringen via Nederlandse tussenschakels, maar alleen over de totale investeringen uit Nederland (van gewone bedrijven en tussenschakels samen). Daarom kan SOMO de investeringen van echte Nederlandse bedrijven moeilijk buiten de berekeningen houden.

Ondanks de beperkingen becijferen alle studies dat ontwikkelingslanden per jaar enkele honderden miljoenen aan bronbelasting op rente en dividend mislopen. Daarmee is nog niet alle onduidelijkheid weggenomen en de Tweede Kamer heeft besloten om na de zomer een hoorzitting over belastingontwijking te houden. Sommige politieke partijen vragen ook om een onderzoek door de Algemene Rekenkamer. Wat voor gegevens zijn beschikbaar om meer helderheid scheppen? Ik zet de belangrijkste bronnen en hun beperkingen even op een rij.

Alle studies die de afgelopen maand verschenen, gebruiken data van DNB. Veel meer kun je niet uit die data halen vanwege de vertrouwelijkheid van de onderliggende gegevens. Dat is geen onwil van DNB, die publiceert nu juist meer (bijv. hier en hier), maar een wettelijke beperking. Wat misschien nog wel kan is een schatting van bepaalde vormen van belastingontwijking zonder de achterliggende cijfers te publiceren, zoals SEO nu doet. Voor afzonderlijke landen ligt zelfs dat lastig. En gegevens over deelnemerschapsleningen, een soort hybride financiering die ook wordt gebruikt voor belastingontwijking, zitten er niet in.

De belastingdienst beschikt net als DNB over gedetailleerde gegevens, maar daarvoor geldt ongeveer hetzelfde. Die mogen ook niet op zo’n manier worden gepresenteerd dat de cijfers herleidbaar zijn tot enkele grote bedrijven.

Dan is er nog de Kamer van Koophandel. Je mag geen bewerking van DNB cijfers publiceren waaruit te herleiden is dat Google in 2011 zo’n €7 miljard aan royalties uit Ierland doorsluisde naar Bermuda, maar je kan het wel uit de Nederlandse jaarrekening halen. Dat is alleen een hoop werk en kan niet voor alle bedrijven. Op 8 juni berichtte de Volkskrant dat ruim 3500 postbusfirma’s de wet overtreden door niet op tijd of zelfs nooit hun jaarrekening te deponeren. Van sommige andere bedrijven bevat de jaarrekening geen winst- en verliesrekening. Gegevens van de Kamer van Koophandel leveren dus geen compleet beeld op.

Van alle kanten klinkt nu de roep om meer transparantie. De nieuwe Accounting Richtlijn, die afgelopen woensdag werd aangenomen door het Europees Parlement, zorgt dat er meer cijfers beschikbaar komen over alle Europese bedrijven actief in de olie, gas, mijnbouw en houtkapsector. Maar dat duurt nog even en geldt dus niet voor bedrijven in andere sectoren.

Het goede nieuws is dat nu veel meer cijfers beschikbaar zijn over bepaalde vormen van belastingontwijking via Nederland. Verwacht alleen niet dat andere studies op basis van dezelfde data veel meer details gaan opleveren over dividend-, rente- en royaltystromen. Dat is met de gegevens die nu beschikbaar zijn en de manier waarop die mogen worden gebruikt zo simpel nog niet.