Misverstanden staan goed gebruik UBO-register in de weg 

De Tweede Kamer behandelt binnenkort de toegang tot het register van bedrijfseigenaren, het zogeheten UBO-register. Het register ging vanwege privacy-bezwaren eind 2022 op slot na een uitspraak van het Europese Hof van Justitie. Als reactie hierop is er een nieuwe Europese richtlijn die inzage beperkt tot gebruikers die een legitiem belang kunnen aantonen. Het doel van het UBO-register is om corruptie, witwassen en terrorismefinanciering tegen te gaan. Ons land moet de aanpassingen spoedig implementeren.

Niet alleen het Europees Hof was kritisch, meer mensen maakten zich zorgen over hun privacy. Met de nieuwe richtlijn in aantocht leven de zorgen over de heropening op. Kunnen onbekenden straks opzoeken in welke bedrijven je aandelen bezit, je thuisadres achterhalen of je data gebruiken voor identiteitsfraude?

Verwarring

Het antwoord is nee. Tijdens een onderzoek in 2021 van de Commissie doorstroomvennootschappen (ook wel brievenbusfirma’s genoemd) naar de aanwezigheid van deze vennootschappen in Nederland, bleek daar nogal wat verwarring over te bestaan. Voor een goed debat is het daarom belangrijk om veelvoorkomende misverstanden over het register te ontkrachten.

‘In het UBO-register kan iedereen je bedrijfsbelangen opzoeken’ is één zo’n misverstand. Dat klopt niet, want ook in de oude situatie konden gegevens alleen worden gezocht op bedrijfsnaam, bedrijfsadres of registratienummer. Tegen betaling was het mogelijk om per entiteit een uittreksel te downloaden met daarin informatie over de uiteindelijke eigenaren en de personen met uiteindelijk zeggenschap. Zomaar wat grasduinen kon niet. Buren konden alleen zien dat iemand aandelen houdt in een BV als ze al precies wisten om welke BV het ging.

Een ander misverstand is dat iedereen adressen en andere persoonsgegevens kan achterhalen. Adresgegevens zijn niet opgenomen in de uittreksels, ook niet van eenmanszaken. Vanwege privacy-waarborgen toonde het openbare UBO-register al een zeer beperkte set gegevens. Woonplaatsen staan er niet in, alleen het woonland. De uittreksels tonen verder geen volledige geboortedatum, alleen geboortejaar en -maand.

Ook de zorg dat de nieuwe richtlijn extra administratieve lasten oplevert is onterecht. Voor een UBO-registratie moeten bedrijven weliswaar flink wat gegevens aanleveren, maar waar de Tweede Kamer nu over moet besluiten, is welke partijen precies een beperkt deel van de gegevens mogen raadplegen. Voor de administratieve lasten maakt dat geen verschil.

Een belangrijkere misvatting is dat er geen bewijs zou zijn dat openbare UBO-registers bijdragen aan de bestrijding van witwassen, terrorismefinanciering en gerelateerde misdrijven. Het tegendeel is waar. Via het UBO-register konden journalisten bijvoorbeeld de mondkapjesdeal van Sywert van Lienden blootleggen. Een ander voorbeeld: een ngo ontdekte via het register dat EU-subsidies onterecht naar bedrijven gingen van de Tsjechische oud-premier Andrej Babis.

Partijen met een legitiem belang, zoals journalisten en ngo’s, moeten daarom weer toegang krijgen tot het UBO-register. Zeker in Nederland, waar een grootschalige doorstroom van buitenlandse investeringen plaatsvindt. Dat biedt witwassers de mogelijkheid om hun criminele geldstromen op te laten gaan in een groter, legaal geheel. Fraude met Mozambikaanse staatsobligaties, corruptie door de Angolese elite, een vuilnisdeal met Zimbabwe waar een luchtje aan zit: allemaal werden ze verhuld via Nederlandse doorstroomvennootschappen.

Nieuwsgierige buren

Gezien de grote meerwaarde zou het goed zijn als de reeds te raadplegen UBO-gegevens beter doorzoekbaar worden voor partijen met een legitiem belang. Het Engelse register van bedrijfseigenaren en begunstigden kan hierbij als voorbeeld dienen. Dat bevat dezelfde beperkte set persoonsgegevens per bedrijf, maar dan gratis. Daarnaast kunnen er daar miljoenen uittreksels gedownload worden als één ruw databestand. Voor professionele watchdogs is dat zeer behulpzaam, voor nieuwsgierige buren juist ontoegankelijk. En wat blijkt? Het Engelse register wordt ook volop gebruikt door bedrijven zelf, om na te gaan met wie ze zaken doen.

Het belangrijkste is dat de Tweede Kamer zich niet laat meeslepen door misverstanden met het risico dat de toegang tot het UBO-register te sterk wordt beperkt. Met een bruikbaar UBO-register kunnen onderzoekende partijen hun werk goed kunnen doen; zaken die het daglicht niet kunnen verdragen, zien dan eerder de zon.

Dit opiniestuk, dat ik samen met Bernard ter Haar schreef, werd op 18 september 2024 gepubliceerd in het Financieele Dagblad